Kijk omhoog in de winter

Wat laat een boom veel van zichzelf zien in de winter! Er is niets meer om zich in te verbergen. Wat er wel is valt des te meer op. Met het hoofd in de nek omhoog kijkend, is er verrassend veel te zien, blogt Margreet Jellema.

Dit zag ik aan de voet van een schietwilg, een zwarte els en een wintereik:

• Allereerst de schoonheid van het kale boomsilhouet dat afsteekt tegen de lucht.
• En knoppen, overal. Met duizenden houden ze zich al maanden rustig, tot langer daglicht en hogere temperatuur het sein geven om in actie te komen. Water in de knop pompen en uitbotten maar. Bij de eik zit een klonter knopjes op het einde van het takje. De els heeft paarsige knoppen die op kleine steeltjes staan en die van de wilg zijn klein en tegen de twijg aangedrukt.
• De oneffen schors. Bij oude bomen ontstaan steeds meer groeven in wat in jonge staat vaak nog een gaaf glad velletje was. Hé, dat verschijnsel ken ik. Dat overkomt mijn buitenkant ook. Een boom krijgt meer karakter door ouderdom, wordt een markante boom. Wie weet hoe ik me nog ontwikkel ;). De schors vormt een ondoorlatende bescherming tegen uitdroging en ziektekiemen. Op de schors zitten huidmondjes die de boom laten ademen.
• Wind en regen hebben goed vat op een boom en dat is te zien. Vaak is één kant van de stam duidelijk meer bemost dan de andere en dit is de zuidwestkant van de stam. Want zuidwest is de meest voorkomende windrichting bij ons. De regen komt van die kant aanwaaien, samen met stikstof. Dooier- en schildmos floreren goed bij veel stikstof. Hun gele en grijze plakkaten vind je dan ook overal, zoals op de eik te zien is. Fleurig, maar wel een teken van vervuiling door teveel stikstof uit landbouw en verkeer.
• In een eik hangen nog bolletjes in de boom waarin van ’t zomer eitjes van een galwesp uitgroeiden tot jonge wespjes. Vooral op eiken komen veel soorten gallen voor.
• Er is een oude boom voor nodig om boomholtes te krijgen. Zij geven de boom een enorme meerwaarde. Wanneer een stuk schors verdwijnt, bijvoorbeeld door bliksem of het afbreken van een tak, rot het onbeschermde hout in en doordat de boom groeit, wordt het gaatje groter. Een ideale nest-, berg-, slaap- of nestplaats voor een heleboel diersoorten. Holtes worden ook gehakt door de specht. Als die het jaar er op een nieuwe nestholte maakt, kruipen andere dieren in het oude hol. Hoog in de wilg zag ik een holte met grijze pluis op de rand. Welk diertje heeft hierin gezeten? Ook in de els zaten holletjes.
• De katjes van de els werden al minder klein en stug en zelfs geel. Dat betekent dat nu, midwinter, het voorjaar al in voorbereiding is.

Elke boom toont weer wat anders, vooral in de winter. Gaat dat zien!

Margreet Jellema

Eik met korstmos. Foto: Margreet Jellema