Hoezo donker?

Denken we dat we rond midwinter letterlijk in donkere tijden leven? In Park Lingezegen wordt zoveel mogelijk 'donker'gehouden, maar geldt dat overal?

Denken we dat we rond midwinter letterlijk in donkere tijden leven?  De satellietfoto van de NASA laat wat anders zien: we leven, juist bij nacht, in een zee van licht. Is het nog ergens donker? En willen we dat wel?

Niet iedereen reageert even goed op de lange nachten in deze tijd en het vaak sombere weer. Sommigen raken depressief door gebrek aan zonlicht. Dat, vanuit de ruimte gezien, het grootste deel van Nederland en België met het aanpalende Duitse Ruhrgebied opgloeit als een stralende hotspot, helpt hier weinig aan.

Deze overvloed aan kunstlicht werkt wel ontregelend voor veel diersoorten. Hun natuurlijk gedrag raakt op een of andere manier in de war door teveel kunstmatig licht. Daarom wordt er over het algemeen in Park Lingezegen alleen openbare verlichting aangelegd als dit  nodig is voor de verkeersveiligheid. Er zijn dus delen van Lingezegen waar het écht donker is. Nou ja, voor zover dat kan, want het ligt nog steeds wel in de oplichtende hotspot.

Toen ik een kijkje nam in duister Waterrijk, vol recent aangeplant bos, was het bewolkt en werd omgevingslicht door de wolken weerkaatst. Het was dus niet zo donker als zou kunnen. Zo’n koepel van reflecterend licht, zoals die ook boven een stad kan hangen, kan al de oriëntatie van vogels beïnvloeden.

Diersoorten reageren verschillend op lichtvervuiling. Ze zien licht op verschillende manieren. Dus een lichtkleur waar de één last van heeft wordt door de ander niet eens waargenomen. Waar vogels hun oriëntatie kwijtraken door wit of rood licht maar niet door groen, worden vleermuizen juist verstoord door groen licht en door wit licht. Maar van rood licht hebben zij weer geen last.

Vreemde dingen

Er gebeuren vreemde dingen in het volle kunstlicht: uit onderzoek bij koolmeesjes bleek dat hoe dichter de nesten bij rood of wit licht lagen, hoe meer ‘buitenechtelijke’ jongen er waren, waarvan het gewicht lager uitviel dan normaal. Het is allemaal geturfd en gemeten.

Vogels die overwinteren in gebieden met meer kunstmatig licht, eten zich eerder vet genoeg voor de trek dan soortgenoten die in gebieden zonder kunstmatig licht overwinteren. Ze kunnen daardoor te vroeg aankomen in het broedgebied, waardoor de overlevingskansen verminderen.

Licht dat schijnt op de uitvliegopening van een zomerverblijf van vleermuizen kan de dieren  ervan weerhouden om uit te vliegen of ze gaan pas later op jacht. Hierdoor vergaren ze minder voedsel en komen hun jongen te kort.

En mannetjeskikkers kwaken in de paartijd minder als er veel licht is. Dit verkleint hun kans op een ontmoeting met een vrouwtje en dus op nakomelingen.

Mensen kunnen, door het ontbreken van kunstverlichting, hopelijk eindelijk eens een mooie sterrenhemel te zien. Op een heldere avond ga ik het uitproberen.

Margreet Jellema

Fotocredits: Europa bij nacht: NASA, Maan door de bomen: Florian Lauck.

Misschien vind je deze berichten ook interessant